لمعات ناصری
چنگیز بن حاج محمد ولی میرزا
تصحیح بیتا صالحی بختیاری
انتشارات شهاب
اشاره- در آستانه سالگرد جنبش مشروطیت ایران قرار داریم؛ جنبشی مدرن و گشاینده
نهادها و عملی کردن اندیشه های مدرن در ایران زمین. به همین مناسبت در این مجموعه
نوشته ها، بخشی از ادبیات و اندیشه هایی را که در راستای مشروطیت است برای علاقه
مندان معرفی می کنم.
***
سیر اندیشه های سیاسی در تاریخ فرهنگ ایران زمین، سرنوشتی دراز دارد. از زمانی
که اولین حکومت منتظم در سرزمین پارسیان به وجود آمد و پادشاهان هخامنشی بر پایه
اصول عقلانی و نیازهای جامعه ایران نخستین امپراتوری را به جهان ارمغان دادند،
اندیشه های سیاسی نیز در فرهنگ ایرانی شکل گرفتند. با دگرگونی که در سده های گذشته
تاریخ و جغرافیای ایران زمین از سر گذرانده، تأمل در امور کشورداری و مسائل حکومتی
در تعامل با واقعیات و دیگر معارف دچار تحول شده و در هر زمانی از دیدگاهی به این
مسائل نگریسته شده است؛ در تلاقی آموزه های سنتی ایرانیان با اندیشه های دنیای
جدید نیز رهیافت های ایرانی به امور حکومتی پذیرای دگردیسی اساسی گردید و نخستین
جوانه های آن در ایجاد نهادهای سیاسی مدرن به بار نشستند؛ جنبش مشروطیت و به دنبال
آن ایجاد پارلمان و تدوین قانون اساسی عرفی، از ثمراتی بودند که رویارویی با دنیای
مدرن را به عاملی اصلی در نوسازی اندیشه و سیاست در ایران راهبر شد. بی تردید جنبش
مشروطیت با پیش زمینه ها و لوازم و توابع آن، دوره ای تازه را در فرهنگ و اجتماع
ایرانی به وجود آورد و نقطه پایانی بر دنیای سنتی نهاد. در این میان رهیافت های
سنتی به امور کشورداری نیز از تغییرات بی نصیب نماندند و عنصر مصلحت عمومی و
قانونگذاری، عرصه ای نوین را در سیاست اجرایی و اندیشه های سیاسی در کشورمان گشود.
در واقع دوران قاجاریه و خصوصا دوره ای که به استقرار مشروطیت ختم می شود، آخرین
دوره ای است که با نگاه سنتی به سیاست نگریسته می شد و نهایی ترین تلاش های فکری
پیشینیان را در خود جای داده است.
رساله «لمعات ناصری» که چنگیزبن حاج محمد ولی میرزا از اهالی دربار قاجاریه
نگاشته شده است، یکی از رسائلی است که با رهیافت اندرزنامه ای به سیاست نگریسته و
حکایتگر دوران انحطاط اندرزنامه نویسی را در فرهنگ و سیاست ایرانی نمایان می کند؛
مؤلف این رساله با استناد به آموزه های اخلاق و دیانت سنتی، به نصحیت پادشاه بسنده
کرده و در آن از سویه مدرن اندیشه سیاسی که در محور قرار گرفتن حقوق شهروندی و
قانون مداری و... از دیدگاه های سنتی متمایز است، نشانی نمی توان یافت؛ مطالعه متن
رساله «لمعات ناصری» در آگاهی از سیر استحاله رهیافت های سنتی به امر سیاسی و
تطبیق آن با رسالات و نوشته هایی که بر اساس دیدگاه تجدد در همان دهه ها برخی از
منورالفکران تألیف کردند و راه به تغییر در سیستم اجرایی بردند، راهگشای محققان و
مورخان و دیگر علاقه مندان به جدال سنت و مدرنیته در گستره اندیشه های سیاسی بوده
و به همین دلیل اهتمام بی تا صالح بختیاری در تصحیح و تحقیق انتقادی آن از جایگاه
خاصی برخوردار است.
بختیاری رساله «لمعات ناصری» را با مقدمه ای مختصر در تبیین رهیافت ارشادنامه
ای به سیاست و تحقیق از منابع مؤلف رساله از متون کلاسیک سنت و با معرفی دقیق این
منابع در اختیار خوانندگان قرار داده است؛ متن رساله هم در هجده لمعه تنظیم شده و
چاپ مصحح آن بعد از نزدیک به دویست سال، انتشار عمومی می یابد. صالحی بختیاری این
رساله را بر اساس تنها نسخه خطی آن موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی تصحیح
کرده و با چاپی شایسته در انتشارات شهاب بمناسبت
یکصدمین سالگرد مشروطیت منتشر کرده است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر