مقدمه
چهار
دهه ای است که هویت شناسی تاریخی و زبانی ترکان ایران مورد توجه جدی فرهیختگان
فرهنگی و پژوهندگان ترک زبان در ایران قرار گرفته و ترک شناسی که در محیط های
فرهنگی و آموزشی ایران جایگاهی ندارد، از سوی تاریخ نگاران هویت گرا و کوشندگان
فرهنگی به یکی از محورهای اساسی فعالیت های نوشتاری و تحقیقاتی تبدیل شده است.
دکتر محمدتقی زهتابی جزو ترک پژوهشان ایرانی بود که با جدیت تمام سعی در تحقیق از
تاریخ باستانی ترکان ایران و کاوش در زمینه های تاریخی زبان ترکی در ایران و اصول
آوایی و دیگر مسایل زبان شناختی را به موضوع نوشتارهای خود تبدیل کرد.
زهتابی
در حالی اقدام به تاریخی نگاری هویتی و زبانی ترکان ایران کرد که در تاریخ نگاری
رسمی ایرانیان، پرسش از تاریخ ترکان مورد بی مهری قرار گرفته و بیشتر تاریخ نگاران
ایرانی تحت تاثیر آموزه های مرکزمحور فارسی گرایی، تحریف و جعل و اختراع تاریخی را
در مورد ترکان ایران به یکی از فصل های نوشتاری خود کشانده اند. در تحقیق از دوره
های تاریخی که سلسله های ترکی حاکمیت را در ایران در اختیار داشتند، تمامی افکار
سیاسی و کنش اجرایی آنان با رهیافت های ایران شناختی و باستان گرایی ناسیونالیسم
فارسی تدوین شده و زبان ترکی به جعل و تحریف بی هویتی آمیخته شده است. در تاریخ
نگاری دوران معاصر ایران نیز که از عصر رویارویی با تمدن غرب آغاز می شود و با
گذار از جریانات مشروطیت و استقرار دولت متمرکز تجددگرا تا به دوره تحول نظام
اجرایی در سه دهه پیش دوام دارد، سخنی از فرهنگ و هویت و زبان ترکان ایران به میان
نیامده و هر جا که سخنی از اینان رفته است، به صورت مطایبه آمیز و غیر واقعی و
حاشیه ای و در بخش عمده ای مغرضانه و شوونیستی و به تأسی از تحقیقات ایران شناختی
و شرق شناختی به ترکان ایران پرداخته شده است.
زهتابی
با کنکاش در یافته های تاریخ نگاری دیرین ترکان ایران و کاوش از ریشه های زبانی
آنان، بخشی از رنسانس هویتی ترکان ایران را با تحقیقات تاریخی و زبانشناختی در
دوره های کهن تاریخ ترکان و اقوامی که در این منطقه زیسته اند، به یکی از مسائل
معاصر در اندیشه ورزی مدرن در ایران تبدیل و خلائی از تاریخی نگاری فلات ایران را
با آثار و تألیفات خود پر کرد.
رساله
حاضر تمهیدی در تاریخ نگاری ترکان ایران و ریشه یابی زبان ترکی در نوشته های دکتر
محمدتقی زهتابی بوده و کنکاش از کنش های سیاسی، سبک نوشتار ادبی مدرن او و هم چنین
ارزیابی اشعار و پژوهش های نسخه شناختی اش را در برنمی گیرد. هم چنین برای پرهیز
از سوء تعبیر در ترجمه نوشته های ترکی زهتابی در نقل قول ها از ترجمه فارسی اجتناب
شده و در ارجاعات مستقیم، نوشته های دکتر زهتابی بی کم و کاست آورده شده است.
دکتر محمدتقی زهتابی همان طور که از مراجعه به کتابشناسی اش
معلوم می شود، چندین متن ادبی مدرن را به زبان ترکی در شعر و نثر تألیف نموده است؛
در آثار شعری و داستان نویسی زهتابی، متن های «شاهین زنجیرده»، «باغبان ائل
اوغلو»، «قوی اولسون اون»، «بختی تاتمیش»، «بذ قالاسیندا»، «چریک افسانه سی» و
«پروانه سرگذشتی» را می شناسیم.
بخش دیگری از مدرن نویسی ترکی دکتر زهتابی به نقد ادبی و
تصحیح متن های کلاسیک ترکی مربوط می شود. در زمینه نقد ادبی ترکی از زهتابی،
«ئئلیم خان حیاتی و یارادیجیلیغی» است؛ تأمل در جایگاه ادبی و تاریخی برخی از
بزرگان ادب ترکی و فارسی نیز در ادبیات شناسی زهتابی قرار می گیرند.
زهتابی در مقاله ای که در نشریه «وارلیق» منتشر کرده به
ارزیابی ادبیات دوره مشروطیت پرداخته است؛ «مشروطه انقلابی دورو ادبیاتیمیزین
مقدراتی» نگاهی تاریخی به وضعیت ادبیات ترکی در آن دوران است.
در بخش نگاه انتقادی زهتابی به ادبیات کلاسیک ترکی، آثاری
نظیر «علی آقا واحددن خاطره لریم»، «فضولی نین غزللری»، «سارا و محمد اویون اثری و
ملیک ممد یا روبابه خالانین ناغیلی» را می شناسیم. در این نوشته، به ارزیابی و
گزارش تحقیقات دکتر زهتابی راجع به دوران باستان هویت و زبان ترکان ایران پرداخته
ام. این نوشته بخشی از تاریخ نگاری اندیشه های مدرن در ایران است.
علی
اصغر حقدار
استانبول/ 14سپتامبر 2015
https://yadi.sk/i/HraEVNBAmdeiA
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر